Μορφές κακοποίησης του παιδιού μέσα στην οικογένεια
Ανά τους αιώνες οι ενήλικες συχνά έχουν φερθεί στα παιδιά με απίστευτη βιαιότητα, συμπεριλαμβανομένων της εγκατάλειψης, της καταπάτησης των δικαιωμάτων τους, ξυλοδαρμών, δολοφονιών, φυλάκισής τους, αλλά και υποχρεωτικής δουλείας.
Οι σχετικές αποδείξεις για την κακοποίηση των παιδιών είναι τόσο παλιές όσο και η ιστορία αλλά η μελέτη του φαινομένου της κακοποίησης είναι σχετικά πρόσφατη. Μία διαδεδομένη κοινωνική ανησυχία σχετικά με το φαινόμενο αυτό και η αναγνώρισή του ως ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα χρονολογείται περίπου πίσω στη δεκαετία του 1950.
Η ενδο-οικογενειακή βία και συγκεκριμένα η κακοποίηση του παιδιού, εμφανίζεται διαχρονικά από τους αρχαίους χρόνους έως και σήμερα. Η παιδική κακοποίηση, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την βιοψυχοκοινωνική υγεία του παιδιού και συμβαίνει στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον συχνότερα απ’ όσο θεωρούμε. Τα αποτελέσματα των ερευνών ανεβάζουν τα θύματα σε πολλές χιλιάδες ετησίως και ιδιαίτερα τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης είναι πολύ περισσότερα, διότι αρκετές φορές η κακοποίηση μένει κρυφή ή αποφεύγεται η καταγγελία της, για λόγους αντεκδίκησης του δράστη ή για αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού του κακοποιημένου παιδιού.
Η κακοποίηση του παιδιού και η παραμέληση, περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή/και συναισθηματικής κακομεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης θεραπευτικής αντιμετώπισης, η οποία καταλήγει σε πραγματική ή εν δυνάμει βλάβη που αφορά στην υγεία, στην επιβίωση, στην ανάπτυξη ή στην αξιοπρέπεια του παιδιού, στο πλαίσιο μιας σχέσης εμπιστοσύνης, ευθύνης ή δύναμης.
Ως σωματική κακοποίηση χαρακτηρίζεται ο εκ προθέσεως τραυματισμός ενός παιδιού από κάποιον που έχει αναλάβει την φροντίδα του. Μπορεί να προκληθεί από ξυλοδαρμό ή άλλες μορφές βίας. Επίσης, περιλαμβάνει τράνταγμα του βρέφους ή του παιδιού, εγκαύματα προκαλούμενα από τσιγάρο και καυτό σίδερο, ρίξιμο αντικειμένων, έως και πιο ακραίες μορφές βίας, όπως πρόκληση ασφυξίας ή άλλες μορφές, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο.
Η σεξουαλική κακοποίηση χαρακτηρίζεται από σωματική, λεκτική και οπτική βία και περιλαμβάνει σεξουαλικά αγγίγματα, διείσδυση, έκθεση των παιδιών σε σεξουαλικές δραστηριότητες που δεν συνάδουν με την ηλικία τους, καθώς και έκθεση των παιδιών σε πορνογραφικό υλικό. Είναι προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας του παιδιού από ενήλικες ή μεγαλύτερα παιδιά.
Η συναισθηματική κακοποίηση είναι ένα άλλος είδος κακοποίησης, το οποίο ανιχνεύεται πιο δύσκολα και συνοδεύει συνήθως τη σωματική ή τη σεξουαλική κακοποίηση, θέτοντας σε κίνδυνο την συναισθηματική υγεία του ατόμου. Οι γονείς δημιουργούν στο παιδί την αίσθηση ότι δεν αξίζει της προσοχής και της αγάπης τους. Επίσης, απευθύνονται σε αυτό με υβριστικούς χαρακτηρισμούς, το υποτιμούν, το εξευτελίζουν, το απειλούν και το απομονώνουν από κοινωνικές δραστηριότητες. Περιλαμβάνει επίσης συμπεριφορές, όπως έντονη και συνεχιζόμενη κριτική των πράξεών του, εκφοβισμό, επαναλαμβανόμενες κατηγορίες εναντίον του παιδιού και προσβολές από μέρους των ατόμων που το φροντίζουν. Οι συμπεριφορές συναισθηματικής κακοποίησης περιλαμβάνουν απεχθείς και συστηματικές συμπεριφορές αδιαφορίας και παραμέλησης προς τις αναπτυξιακές και συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού.
Τέλος, ως «σύνδρομο του αμέτοχου θεατή», ορίζεται η έκθεση του παιδιού για μεγάλο χρονικό διάστημα σε διάφορες μορφές ενδο-οικογενειακής βίας, χωρίς το ίδιο να υφίσταται σωματικές βλάβες. Η βία μεταξύ των συζύγων είναι χαρακτηριστική μορφή, ενώ άλλες μορφές είναι η κακοποίηση άλλου αδερφού ή οικογενειακού μέλους. Η λεκτική βία αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές του συνδρόμου αυτού.
Πολλές φορές όλες οι παραπάνω μορφές κακοποίησης του παιδιού μέσα στην οικογένεια συνυπάρχουν, με την μορφή της παραμέλησης να είναι σε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά από αυτήν της σωματικής κακοποίησης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παπάνης, Ε. & Γιαβρίμης, Π. (2010). Η κακοποίηση – παραμέληση των παιδιών. Σημειώσεις από Σχολές Γονέων των Κ.Ε.Ε. με θέμα: «Ψυχολογική υποστήριξη Ευπαθών κοινωνικών ομάδων».
Πιλήσης, Θ. (2010). Η κακοποίηση του παιδιού στην οικογένεια: μια μορφή παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού. Σύγχρονη κοινωνία, εκπαίδευση και ψυχική υγεία, 308-317.
Σταυριανάκη, Μ., Κυριακοπούλου, Α., Ρίγκα, Α. & Νικολαϊδης, Γ. (2008). Μεθοδολογία Delphi: Μια ποιοτική προσέγγιση του φαινομένου της βίας κατά ανηλίκων. Κοινωνική εργασία, 89, 7-28.
Warner-Rogers, J., Hansen, D., & Hecht, D. (1999). Child physical abuse and neglect. Faculty Publications, Department of Psychology, pp. 329-356.
Wolfe, D., & McIsaac, C. (2011). Distinguishing between poor/dysfunctional parenting and child emotional maltreatment. Child Abuse and Neglect, 35, 802-81.
World Health Organisation, (1999). Report of the Consultation on Child Abuse Prevention. Geneva: W.H.O.
