Τύποι γονεϊκής συμπεριφοράς και ΔΕΠ-Υ
Οι Kendall και Shelton, ανέπτυξαν μια τυπολογία για τους τύπους γονεϊκής συμπεριφοράς (family management styles) στις οικογένειες με παιδιά και εφήβους με ΔΕΠ-Υ και διερεύνησαν τα χαρακτηριστικά αυτών των οικογενειών. Οι ερευνητές ζήτησαν από κάθε μέλος της οικογένειας να περιγράψει πώς η ΔΕΠ-Υ επηρέασε τη συνολική λειτουργία της οικογένειας. Οι απαντήσεις των μελών της οικογένειας χρησιμοποιήθηκαν για την ταξινόμηση των οικογενειών σε τέσσερις τύπους διαχείρισης που σχετίζονται με τη ΔΕΠ-Υ: «χαοτική» οικογένεια (chaotic), «ΔΕΠ-Υ- ελεγχόμενη» (ADHD-controlled), «επιζούσα» (surviving), «επαναπροσδιοριζόμενη» (reinvested).
Η «χαοτική» οικογένεια αντανακλά το χαμηλότερο επίπεδο οικογενειακής λειτουργικότητας, ακολουθούμενη από την οικογένεια «ΔΕΠ-Υ–ελεγχόμενη» και την οικογένεια «επιζούσα», με την «επαναπροσδιοριζόμενη» οικογένεια να επιδεικνύει την υψηλότερη λειτουργικότητα στην τυπολογία. Η «χαοτική» οικογένεια χαρακτηρίζεται από υπερβολικό άγχος και διαταραχή, λαμβάνει λίγη εξωτερική υποστήριξη, διατηρεί ελάχιστη ή και καμία εσωτερική δομή (δηλαδή, μπορεί να υπάρχει συζυγική βία, οικονομική αστάθεια), και βιώνει μια γενική έλλειψη υπευθυνότητας, που εναλλάσσεται με εξαιρετικά άκαμπτες στρατηγικές για την αντιμετώπιση της συμπεριφοράς του παιδιού.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της οικογένειας «ΔΕΠ-Υ-ελεγχόμενη» είναι ο συγκεντρωτισμός στη διαταραχή του παιδιού, για παράδειγμα, μέσω της ενίσχυσης των αρνητικών συμπεριφορών του παιδιού, λόγω της αγνόησης και της δικαιολόγησης της συμπεριφοράς του, εξαιτίας της οικογενειακής εξάντλησης. Αυτή η οικογένεια είναι ανίσχυρη και ανέλπιδη, ως αποτέλεσμα των συμπτωμάτων της ΔΕΠ-Υ του παιδιού.
Η «επιζούσα» οικογένεια, σε αντίθεση με την «ΔΕΠ-Υ–ελεγχόμενη», κινείται πέρα από τη ΔΕΠ-Υ του παιδιού, εστιάζοντας σε άλλες πτυχές της οικογενειακής ζωής, αποκτώντας γνώση μέσα από την κοινωνική στήριξη και την οικογενειακή συμβουλευτική και διαχειρίζοντας τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ μέσω διαφόρων στρατηγικών. Οι γονείς, επίσης, προσπαθούν να διαχωρίσουν την εμπειρία του παιδιού τους από τη δική τους, σε μια προσπάθεια να εντοπιστούν κατάλληλα οι δυσκολίες του παιδιού.
Η «επαναπροσδιοριζόμενη» οικογένεια, στη συνέχεια, εκφράζει μια ανανεωμένη αίσθηση ενέργειας στη διαχείριση των συμπτωμάτων του παιδιού. Μέσα από τον οικογενειακό επαναπροσδιορισμό, οι γονείς χρησιμοποιούν προσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης, που επιτρέπουν στην οικογένεια να αισθανθεί την αποκατάσταση και τον έλεγχο και όχι απλώς να επιβιώνει της αρνητικής συμπεριφοράς του παιδιού. Οι Kendall και Shelton, σημείωσαν ότι ο επαναπροσδιοριζόμενος τύπος οικογένειας συναντάται σε οικογένειες στις οποίες το παιδί που έλαβε την διάγνωση ΔΕΠ-Υ είναι πλέον έφηβος, και ότι αυτές οι οικογένειες είχαν βιώσει χαρακτηριστικά, τουλάχιστον, των τύπων «ΔΕΠ-Υ–ελεγχόμενη» και «επιζούσα» στο παρελθόν. Έτσι, υπέθεσαν ότι ο τύπος αυτός μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της αλλαγής με την πάροδο του χρόνου.
Σε άλλη έρευνα, οι Conlon, Strassle, Vinh και Trout, πέρα από τον εντοπισμό των τεσσάρων τύπων γονεϊκής συμπεριφοράς, βρήκαν ότι υπάρχει μία σημαντική θετική αλλαγή στους τύπους με τη θεραπεία, με πάνω από το μισό των οικογενειών να διακινούνται στο επόμενο επίπεδο λειτουργικότητας. Οι ερευνητές, τελικά, υποστήριξαν τη χρησιμότητα αυτής της τυπολογίας στην παροχή πρόσθετων πληροφοριών που μπορεί να είναι χρήσιμες για τις παρεμβάσεις στη ΔΕΠ-Υ.
Ανακεφαλαιώνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αυξημένες απαιτήσεις φροντίδας ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ, οδηγούν στην βίωση έντασης και στρες από τους γονείς και ιδιαίτερα τις μητέρες, οι οποίες φαίνεται να φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για τη φροντίδα του παιδιού. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συνδέεται με τις αρνητικές επιπτώσεις της διαταραχής στην οικογένεια είναι η ηλικία του παιδιού. Οι ερευνητές συμφωνούν στο ότι η εφηβεία συνδέεται με την εμφάνιση αυξημένων οικογενειακών προβλημάτων, είτε αυτά οφείλονται στα αυξημένα συμπεριφορικά προβλήματα που παρουσιάζουν οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ είτε στις σωρευτικές αρνητικές επιδράσεις της διαταραχής στο πέρασμα του χρόνου.
Από την άλλη πλευρά, τα ευρήματα των μελετών δεν φαίνεται να συμφωνούν σε σχέση με τον ρόλο του εισοδήματος στις επιπτώσεις της ΔΕΠ-Υ στην οικογένεια. Οι περισσότερες, όμως, αναδεικνύουν ως σημαντικότερο τον ρόλο των συμπεριφορικών προβλημάτων και των αυξημένων δυσκολιών που παρουσιάζουν τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ στο οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον. Οι γονείς, αλλά και τα αδέρφια, αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες από την συμβίωση με ένα παιδί που παρουσιάζει τη διαταραχή. Η ΔΕΠ-Υ έχει αντίκτυπο τόσο στο ψυχολογικό ευ ζην των γονέων και το συναισθηματικό κλίμα του σπιτιού όσο και στη συνολική λειτουργία της οικογένειας, όπως είδαμε σύμφωνα με την τυπολογία που αναπτύχθηκε για να την περιγράψει.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kendall, J., & Shelton, K. (2003). A typology of management styles in families with children with ADHD. Journal of Family Nursing, 9, 257-280.
Conlon, K., Strassle, C., Vinh, D., & Trout, G. (2008). Family Management Styles and ADHD : Utility and Treatment Implications. Journal of Family Nursing, 14, 181-200.
